Iedere klasse heeft een eigen racebaan. Die baan wordt zorgvuldig in het water uitgelegd en afgebakend met boeien of merktekens die iedere deelnemer verplicht moet ronden. Op de Spelen worden twee baanvormen uitgelegd: de zogenaamde trapeziumvormige en de ‘up and downwind’ (ook windward-leeward genoemd).

In de ILCA 6 en ILCA 7 worden er in totaal minimum 6 en maximum 10 openingsraces gevaren + 1 medaillerace (finale). Bij de 49er FX worden er minimum 6 en  maximum 12 openingsraces gevaren + 1 medaillerace (finale). Alleen de top 10 van de openingsraces mogen deelnemen aan de medaillerace. Tijdens de medaillerace tellen de punten dubbel.

Alle boten verzamelen achter een denkbeeldige lijn die gevormd wordt door twee startschepen aan beide zijden van de startlijn. Deze startlijn ligt haaks op de windrichting.

4 minuten voor de start worden de eerste wedstrijdvlaggen gehesen.

Op 3 minuten voor de start volgt het waarschuwingssein en wordt er via een roze, rode en gele vlag met de cijfers 3, 2, 1 afgeteld tot het startsignaal waarbij een groene vlag wordt getoond op het moment van de start.

Bij de medal race worden de eerste wedstrijdvlaggen op 6 minuten voor de start gehesen en wordt er vanaf 5 minuten voor de start met vlaggen en bijhorend geluidssignaal afgeteld. Tijdens bovenstaande startprocedure proberen de deelnemers naar een zo gunstig mogelijke positie t.o.v. de startlijn en de tegenstrevers te varen.

De zeiler die net op het moment van het startsignaal met snelheid de startlijn kruist en geen tegenstanders voor hem heeft liggen die de wind verstoren, heeft de beste positie.
Vrije wind en onbeperkte vaaropties zijn een gigantisch voordeel in een veld van sterk aan elkaar gewaagde boten met quasi dezelfde snelheid. Te vroeg starten of onreglementaire hinder veroorzaken, wordt bestraft.

De score hangt af van de eindpositie per reeks. Het puntensysteem volgt het lage score principe: de eerste krijgt 1 punt, de tweede 2 punten, de derde 3 enz. Vanaf 3 gezeilde races valt de slechtste score weg. Behalve de score van de medaillerace, deze is niet aftrekbaar.

Na minimum 6 en maximum 10 (ILCA) of 12 (49er FX) races volgt de medaillerace waar de enkel de 10 zeilers met de laagste score aan mag deelnemen. Tijdens de medaillerace wordt puntentelling verdubbelt. Deze score wordt bij de algemene rangschikking opgeteld. De baan voor deze finale is ook korter in tijd en afstand.

Zeilen is in principe een zelfregulerende sport. Inbreuken worden vanuit een fairplay instelling door de deelnemers zelf gecorrigeerd, door het varen van een straf. Inbreuken op de reglementen, dus ook vroegstarters, het missen van een merkteken of een inbreuk op de voorrangsregels, kunnen worden bestraft met een verhoging van de puntenscore of met diskwalificatie (DSQ).

De jury volgt de wedstrijden op het water en kan de zeilers terechtwijzen. In sommige gevallen kunnen ze hun fouten op het water verbeteren door een strafmanoeuvre (bijvoorbeeld door een cirkel van 360° te varen) uit te voeren. De wedstrijdreglementen van World Sailing gelden voor alle boten die deelnemen aan de Olympische Spelen. World Sailing is de internationale instantie waarin alle nationale federaties of verbonden zetelen, en die de wedstrijdregels bepaalt van alle types zeil- en windsurfwedstrijden.